1. Ustalenie, kto dziedziczy
Pierwszym krokiem jest ustalenie, kto jest spadkobiercą.
Możliwości są dwie:
-
Dziedziczenie na podstawie testamentu – jeśli zmarły sporządził testament, to jego treść decyduje, kto dziedziczy i w jakich częściach.
-
Dziedziczenie ustawowe – jeśli testamentu nie ma, dziedziczenie odbywa się według zasad określonych w Kodeksie cywilnym. W pierwszej kolejności dziedziczą małżonek i dzieci. W razie braku dzieci – dziedziczy małżonek i rodzice, potem rodzeństwo itd.
Warto wiedzieć: Jeśli nie masz pewności co do treści testamentu, można sprawdzić, czy jest on zarejestrowany w Notarialnym Rejestrze Testamentów (NORT).
2. Złożenie oświadczenia o przyjęciu lub odrzuceniu spadku
Każdy spadkobierca ma prawo:
-
Przyjąć spadek wprost (odpowiada całym swoim majątkiem za długi spadkowe).
-
Przyjąć spadek z dobrodziejstwem inwentarza (odpowiada za długi tylko do wysokości wartości majątku spadkowego).
-
Odrzucić spadek (nie dziedziczy ani majątku, ani długów).
Oświadczenie o przyjęciu lub odrzuceniu spadku należy złożyć w ciągu 6 miesięcy od dnia, w którym dowiedziałeś się o tytule powołania do spadku (np. o śmierci spadkodawcy lub o istnieniu testamentu).
Oświadczenie można złożyć przed sądem lub u notariusza.
3. Postępowanie spadkowe – sąd lub notariusz
Aby formalnie stać się właścicielem majątku, trzeba uzyskać:
-
Postanowienie sądu o stwierdzeniu nabycia spadku, albo
-
Akt poświadczenia dziedziczenia sporządzony u notariusza.
Czynność u notariusza jest szybsza, ale warunkiem jest, aby wszyscy spadkobiercy byli obecni i zgodni. W przypadku sporów konieczne będzie postępowanie sądowe.
4. Podział spadku
Jeśli spadkobierców jest kilku, warto dokonać działu spadku, czyli ustalić, kto konkretnie otrzymuje poszczególne składniki majątku (np. mieszkanie, samochód, środki na koncie).
Można to zrobić:
-
Polubownie – w formie umowy między spadkobiercami (dla nieruchomości konieczny akt notarialny).
-
Sądowo – jeśli brak porozumienia.
5. Sprawy podatkowe
Spadkobiercy mają obowiązek zgłosić nabycie spadku do urzędu skarbowego:
-
Bliscy z tzw. grupy „0” (małżonek, dzieci, rodzice, wnuki, rodzeństwo) mogą skorzystać ze zwolnienia z podatku od spadków, jeśli złożą formularz SD-Z2 w ciągu 6 miesięcy.
-
Pozostali spadkobiercy muszą zapłacić podatek według odpowiedniej stawki.
6. Zachowek i roszczenia innych osób
Jeśli spadkodawca sporządził testament i pominął w nim niektórych spadkobierców ustawowych, mogą oni domagać się zachowku – czyli części wartości majątku, która im przysługiwałaby przy dziedziczeniu ustawowym.
Rozliczenie zachowku bywa źródłem sporów – w razie wątpliwości warto skorzystać z pomocy prawnika.
7. Uporządkowanie dokumentów i majątku
Ponadto warto:
-
sprawdzić księgi wieczyste i dokonać wpisów nowego właściciela,
-
zgłosić zmiany w bankach, urzędach, ubezpieczeniach,
-
uregulować wszelkie zaległe zobowiązania zmarłego (media, podatki od nieruchomości).
Podsumowanie
Uregulowanie spraw spadkowych wymaga kilku kroków: ustalenia spadkobierców, złożenia oświadczeń, uzyskania dokumentu potwierdzającego nabycie spadku, ewentualnego działu spadku i zgłoszenia sprawy do urzędu skarbowego. Im szybciej i sprawniej przeprowadzi się te czynności, tym mniejsze ryzyko sporów i niepotrzebnych kosztów.
W razie dalszych pytań zapraszamy do skorzystania z bezpłatnej pomocy, udzielanej w Puncie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz w Punkcie Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego, zlokalizowanych w Kaliszu. Więcej informacji znajdą Państwo na stronie internetowej Miasta Kalisz.
Porada została przygotowana przez radców prawnych z Fundacji Auditorium z siedzibą we Wrześni, która w 2025 roku w ramach realizacji zadania zleconego z zakresu administracji rządowej prowadzi punkty Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego na terenie Miasta Kalisza (zadanie finansowane ze środków budżetu Państwa za pośrednictwem dotacji celowej udzielonej przez Miasto Kalisz).
