Czym jest darowizna?
Darowizna to nieodpłatne przysporzenie majątkowe – darczyńca przekazuje określoną rzecz lub prawo obdarowanemu, nie otrzymując w zamian świadczenia. Najczęściej dotyczy nieruchomości (np. mieszkania czy domu), ale może obejmować też pieniądze lub inne prawa.
Główne cechy:
-
Brak świadczenia wzajemnego – obdarowany nie ma obowiązku zapewnienia darczyńcy żadnych świadczeń (chyba że darczyńca zastrzeże tzw. polecenie).
-
Forma aktu notarialnego – wymagana przy darowiźnie nieruchomości.
-
Możliwość odwołania – darczyńca może odwołać darowiznę w przypadku rażącej niewdzięczności obdarowanego.
-
Opodatkowanie – obowiązek podatkowy zależy od stopnia pokrewieństwa między stronami (bliska rodzina w tzw. grupie „0” może skorzystać ze zwolnienia).Darowizna a zachowek
Darowizna a zachowek
Jeżeli nieruchomość została przekazana w formie darowizny, jej wartość co do zasady dolicza się do spadku przy obliczaniu zachowku (chyba że była to drobna darowizna albo dokonana wiele lat temu na rzecz osoby spoza kręgu spadkobierców ustawowych – wówczas mogą być wyjątki).
Przykład: Ojciec przekazał w darowiźnie mieszkanie jednemu z dzieci. Po jego śmierci drugie dziecko może domagać się zachowku od rodzeństwa, które otrzymało mieszkanie, nawet jeśli w spadku nie pozostał żaden inny majątek.
Czym jest umowa o dożywocie?
Umowa o dożywocie to umowa wzajemna – właściciel nieruchomości przenosi jej własność na nabywcę w zamian za zobowiązanie do zapewnienia mu dożywotniego utrzymania.
Główne cechy:
-
Świadczenie wzajemne – nabywca zobowiązuje się m.in. do przyjęcia zbywcy jako domownika, zapewnienia mu wyżywienia, ubrania, mieszkania, opieki w chorobie i godnego pogrzebu.
-
Forma aktu notarialnego – również obowiązkowa.
-
Brak możliwości odwołania – umowy nie można jednostronnie cofnąć jak darowizny, ale można żądać zamiany świadczeń na rentę w razie konfliktu.
-
Opodatkowanie – nabywca płaci podatek od czynności cywilnoprawnych (PCC) w wysokości 2% wartości nieruchomości.
Dożywocie a zachowek
Umowa o dożywocie jest umową odpłatną – zbywca przekazuje nieruchomość w zamian za świadczenia (utrzymanie, opiekę, wyżywienie). Z tego powodu wartość nieruchomości objętej umową o dożywocie co do zasady nie jest doliczana do spadku przy obliczaniu zachowku. Nie powstaje obowiązek „spłaty” innych spadkobierców w ramach zachowku.
Podsumowanie
Darowizna jest prostsza i tańsza, ale naraża obdarowanego na roszczenia o zachowek.
Umowa o dożywocie jest z kolei bezpieczniejsza z punktu widzenia uniknięcia zachowku, ale wiąże się z obowiązkiem opieki i wyższym kosztem podatkowym (2% PCC).
Decyzję, którą formę wybrać, warto podjąć świadomie – najlepiej po konsultacji z prawnikiem lub notariuszem, zwłaszcza gdy w grę wchodzi majątek o znacznej wartości i kilku potencjalnych spadkobierców.
W razie dalszych pytań zapraszamy do skorzystania z bezpłatnej pomocy, udzielanej w Puncie Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz w Punkcie Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego, zlokalizowanych w Kaliszu. Więcej informacji znajdą Państwo na stronie internetowej Miasta Kalisz.
Porada została przygotowana przez radców prawnych z Fundacji Auditorium z siedzibą we Wrześni, która w 2025 roku w ramach realizacji zadania zleconego z zakresu administracji rządowej prowadzi punkty Nieodpłatnej Pomocy Prawnej oraz Nieodpłatnego Poradnictwa Obywatelskiego na terenie Miasta Kalisza (zadanie finansowane ze środków budżetu Państwa za pośrednictwem dotacji celowej udzielonej przez Miasto Kalisz).
